Đã 42 năm kể từ ngày đất nước thống nhất, Dinh Độc Lập-Hội trường Thống Nhất vẫn được bảo tồn nguyên vẹn các hạng mục kiến trúc cùng những hiện vật lịch sử. Hội trường Thống Nhất hiện nay vừa là trung tâm tổ chức các sự kiện chính trị, văn hóa, ngoại giao... của Nhà nước và TP Hồ Chí Minh, vừa là điểm du lịch văn hóa hấp dẫn du khách, là chứng tích lịch sử của ngày toàn thắng...
Hội trường Thống Nhất. Ảnh: Huy Dũng
Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu, năm nay 97 tuổi, là học giả nổi tiếng về lịch sử, địa lý. Nhắc về những sự kiện lịch sử gắn với Dinh Độc Lập, ông kể: "Dinh được người Pháp xây dựng từ năm 1868, là công thự đẹp bậc nhất Á Ðông lúc bấy giờ. Thời đó, đại lộ Thống Nhất (nay là đường Lê Duẩn) còn gọi là đại lộ Norodom nên Dinh Độc Lập trước kia gọi là Dinh Norodom. Đầu tháng 3-1945, Nhật đảo chính Pháp, Dinh Norodom trở thành nơi làm việc của chính quyền Nhật ở Việt Nam. Nhưng chỉ 6 tháng sau, Nhật thất bại trong Chiến tranh thế giới thứ hai, Pháp trở lại chiếm Nam Bộ, Dinh Norodom thành trụ sở làm việc của Pháp. Sau năm 1954, người Pháp rút khỏi Việt Nam. Ngày 7-9-1954, Dinh Norodom được bàn giao cho Ngô Đình Diệm. Ông ta đổi tên thành Dinh Độc Lập vào năm 1955, rồi được xây dựng lại hoàn toàn và khánh thành vào năm 1966. Trước Đại thắng Mùa Xuân 1975 đúng 1 ngày, tức vào ngày 29-4-1975, tại Dinh Độc Lập, tôi được Dương Văn Minh giao nhiệm vụ làm thành viên của phái đoàn đại diện Việt Nam Cộng hòa đến trại Davis để đưa đề nghị ngưng chiến. Hôm đó, tôi mới có dịp quan sát kỹ lưỡng những thiết kế trong dinh với nét kỹ xảo độc đáo, đẹp mắt. Nếu như mặt tiền dinh được trang trí cách điệu các đốt mành trúc phỏng theo phong cách mành trúc của các ngôi nhà Việt và họa tiết chùa cổ ở nước ta, thì bên trong thiết kế trang trọng, lịch sự, tinh xảo, kiên cố nhưng rất thanh thoát, hài hòa, tạo cảm giác an toàn, thư thái. Dinh Độc Lập là một biểu tượng của nghệ thuật kiến trúc đan xen triết lý cổ truyền phương Đông với nghệ thuật kiến trúc hiện đại, đạt đến độ nhuần nhuyễn".
Trưa ngày 30-4-1975, Dinh Độc Lập là nơi diễn ra sự kiện đặc biệt, chuyển giao chính quyền, kết thúc chiến tranh, thống nhất đất nước. Chỉ nửa tháng sau, ngày 15-5-1975, chính tại nơi đây đã diễn ra buổi mít tinh đầu tiên quy mô lớn chào mừng chiến thắng và 6 tháng sau là địa điểm tổ chức Hội nghị hiệp thương chính trị thống nhất hai miền Nam-Bắc. Tại hội nghị này, Dinh Độc Lập chính thức được mang tên Hội trường Thống Nhất.
YẾN LONG