Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ (tiền thân là Nhà truyền thống phụ nữ Nam Bộ) được xây dựng năm 1985, theo tâm nguyện của các thế hệ phụ nữ nhằm giữ gìn, giáo dục lòng yêu nước, truyền thống tốt đẹp của phụ nữ Việt Nam cho các thế hệ mai sau.
Theo bà Ngô Thị Huệ, phu nhân cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, một trong những thành viên sáng lập bảo tàng, tháng 1-1983, được sự chấp thuận của Bộ Chính trị và Ban Bí thư Trung ương Đảng, Tổ Nghiên cứu lịch sử phụ nữ Nam Bộ được thành lập, gồm 13 nữ cán bộ lão thành, đa số đã nghỉ hưu, tự nguyện tham gia công tác tổng kết lịch sử phong trào phụ nữ Nam Bộ.
Nhân kỷ niệm 10 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Nhà truyền thống phụ nữ Nam Bộ được khánh thành, gồm 6 phòng trưng bày chuyên đề. Tuy nhiên, do diện tích hẹp, tư liệu nhiều, nhu cầu tham quan của du khách ngày càng lớn, năm 1990, Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ được khánh thành trên cơ sở nâng cấp, mở rộng quy mô Nhà truyền thống phụ nữ Nam Bộ. Từ đó, bảo tàng trở thành điểm đến lý tưởng, nơi họp mặt truyền thống, giao lưu, sinh hoạt văn hóa... của các thế hệ phụ nữ Sài Gòn-TP Hồ Chí Minh.
Theo bà Nguyễn Thị Thắm, Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ, hiện nay, bảo tàng quản lý 31.360 hiện vật, gồm 16.739 hiện vật thể khối và 14.621 phim, ảnh, tài liệu khoa học; gần 2/3 là hiện vật loại hình chiến tranh cách mạng với hơn 1/3 là hiện vật văn hóa. Tại thư viện của bảo tàng có hơn 11.000 đầu sách chuyên đề về phụ nữ. Đặc biệt, với mục đích tôn vinh những cống hiến của người phụ nữ, bảo tàng đã trưng bày tư liệu, tượng chân dung của nhiều Bà mẹ Việt Nam anh hùng, nữ Anh hùng LLVT nhân dân, nhất là những tấm gương tiêu biểu của phụ nữ Sài Gòn-Gia Định.
Một trong những tấm gương tiêu biểu là Bà mẹ Việt Nam anh hùng, Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Thị Rành (quê ở xã Phước Hiệp, huyện Củ Chi). Mẹ đã kiên cường bám trụ nuôi giấu bộ đội, chiến sĩ, du kích địa phương và dẫn đường cho bộ đội đánh giặc. Mẹ trực tiếp tham gia đào hầm, góp phần phát triển hệ thống địa đạo Củ Chi làm căn cứ chống Mỹ-ngụy. Địch nhiều lần bắt mẹ, hết dụ dỗ lại tra tấn dã man hòng ép mẹ kêu gọi con cháu đầu hàng và ly khai với cách mạng, nhưng mẹ vẫn một lòng kiên trung, bất khuất, bám trụ giữ đất, bảo vệ xóm làng. Trong vòng 22 năm (từ 1947 đến 1969), 8 người con trai và 2 người cháu của mẹ lần lượt hy sinh vì Tổ quốc. Đau thương chồng chất nhưng mẹ không gục ngã, vẫn tiếp tục nuôi dưỡng bộ đội, phục vụ chiến đấu cho đến ngày toàn thắng.
Bạn Trần Thị Hoa, sinh viên năm thứ tư, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh tâm sự: "Mỗi lần đến Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ, em luôn dành thời gian tham quan, tìm hiểu thân thế, sự nghiệp và những chiến công của các nữ Anh hùng LLVT nhân dân, các Bà mẹ Việt Nam anh hùng đã cống hiến, hy sinh cho Tổ quốc, cho Sài Gòn-TP Hồ Chí Minh yên bình, tươi đẹp. Những tấm gương phụ nữ trung kiên, yêu nước ấy mãi ngời sáng, trở thành niềm tự hào của lớp lớp thế hệ phụ nữ hôm nay".
Bài và ảnh: NGUYỄN HOÀNG