Dự án do nhóm bạn trẻ 9X Huỳnh Kim Liên và Phùng Nguyên Quang khởi xướng. Là họa sĩ minh họa sách, hai bạn không ngừng tìm tòi các họa tiết, chất liệu dân gian để thể hiện tác phẩm mang phong cách thuần Việt. Cuối năm 2017, nghe NSND Đinh Bằng Phi chia sẻ về những chầu hát thưa vắng khán giả, lo ngại hát bội sẽ bị mai một trong đời sống, nhóm bạn trẻ nảy ra ý định phải làm một cái gì đó góp phần gìn giữ di sản nghệ thuật độc đáo này. Thế là Liên và Quang lập nhóm “Vẽ về hát bội” trên facebook, kêu gọi thêm nhiều bạn bè, đồng nghiệp cùng chí hướng tham gia. Nhận lời làm cố vấn chuyên môn cho dự án, NSƯT Hữu Danh-Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TP Hồ Chí Minh, xúc động: “Hiện nay, trung bình nhà hát diễn được 150 suất một năm. Thỉnh thoảng có năm lên được 180 suất. Dù ít khán giả nhưng chúng tôi vẫn dàn dựng vở, cố gắng hết sức để bảo tồn hát bội. Khi các em đến gặp tôi trình bày về dự án, tôi rất vui mừng…”.
    |
 |
|
Một tác phẩm nghệ thuật sắp đặt của dự án “Vẽ về hát bội”. |
Lúc đầu, nhóm chỉ vẽ lại mặt nạ hoặc chân dung các nhân vật như: Quan Công, Đổng Trác, Khương Linh Tá, Hồ Nguyệt Cô… Dần dần họ biến tấu, sáng tạo theo cách riêng nhằm thể hiện cái nhìn của thế hệ mình về nghệ thuật hát bội. Đó là vẽ lại các trích đoạn, phân cảnh, nhân vật theo cảm nghĩ riêng của mỗi người, thể hiện thông điệp cụ thể trong từng bức tranh như cảnh “Tạ Ôn Đình chém Khương Linh Tá”; nỗi đau đớn cùng cực khi Hồ Nguyệt Cô bị mất ngọc, hoàn lại lốt cáo… Sáng tạo hơn, họ bứt ra khỏi quy tắc vở diễn mà thể hiện suy ngẫm cá tính. Đó là bức một nghệ sĩ hát bội đã hóa trang ngồi lặng lẽ sau cánh cửa hé mở. Phía sau là bóng tối hun hút. Bức tranh ám ảnh với đôi mắt mở to của người nghệ sĩ tuồng và vệt sáng hắt dài như dấu hỏi: “Hát bội liệu có bị lãng quên?”.
Huỳnh Kim Liên và Phùng Nguyên Quang khởi xướng dự án nhưng lại không quen biết nhiều nơi để đưa dự án đến công chúng. Nhờ sự kết nối của trưởng nhóm Nhựt Nguyễn, các nghệ sĩ như Hồng Ánh, nhà thiết kế Sĩ Hoàng đã tích cực tham gia hỗ trợ, quảng bá dự án. Diễn viên Hồng Ánh háo hức: “Tôi luôn nghĩ bảo tồn hát bội và các loại hình truyền thống khác là công việc của cơ quan quản lý Nhà nước. Thế nhưng tôi rất ngạc nhiên khi biết dự án này đến từ tâm huyết của những bạn trẻ. Các bạn tìm thấy sự rung cảm trong một loại hình nghệ thuật truyền thống đang dần bị mai một. Các bạn làm cho tôi giật mình tự hỏi: Đã bao lâu rồi mình chưa đi xem hát bội? Mình hiểu bao nhiêu kiến thức về hát bội?”.
Hơn hai tháng khởi động, gần 50 tác phẩm đương đại của 40 họa sĩ trẻ gồm đủ loại hình như tranh, phim hoạt hình, tượng, nghệ thuật cắt giấy, nghệ thuật sắp đặt… đã chính thức ra mắt công chúng. Các tác phẩm dù mang hơi thở mới mẻ của thời đại nhưng vẫn giữ nguyên cốt cách của nghệ thuật hát bội. Trong khuôn khổ triển lãm còn có triển lãm áo dài và tranh thảm lấy cảm hứng từ hát bội do nhà thiết kế Sĩ Hoàng thực hiện; biểu diễn các vở tuồng kinh điển như: “Hồ Nguyệt Cô hóa cáo”, “San Hậu”, “An Tư công chúa” tại Nhà hát Chợ Lớn; talkshow tìm hiểu nghệ thuật hát bội với NSƯT Hữu Danh; workshop vẽ mặt nạ hát bội... Nhờ hiệu ứng của dự án, đến đầu tháng 3, Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TP Hồ Chí Minh có nhiều cơ hội tiếp cận công chúng ở những địa điểm công cộng.
Với mong muốn “là tiếng nói nhỏ trong câu chuyện lớn về văn hóa”, dự án “Vẽ về hát bội” ngày càng lan tỏa hiệu ứng tích cực đến công chúng, đặc biệt là người trẻ. Đến nay, dự án thu hút gần 100 nhân sự trẻ đến từ nhiều ngành nghề khác nhau…
Bài và ảnh: HẠNH TRANG