Theo số liệu thống kê năm 2015, trên địa bàn thành phố hiện có 356 dòng họ, trong đó có nhiều dòng họ lớn, đóng góp nhiều công lao xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội… của thành phố hàng trăm năm nay. Từ xa xưa, dòng họ truyền thống luôn mang đậm đặc trưng cố kết, gắn bó, nghĩa tình. Dòng họ đoàn kết thì dân tộc đoàn kết. Các dòng họ ở Sài Gòn-Chợ Lớn-Gia Định chính là nền tảng, là yếu tố chi phối sự hình thành, phát triển truyền thống yêu nước và đặc trưng văn hóa phương Nam. Với đặc thù của vùng đất khai phá, dòng họ ở Sài Gòn-TP Hồ Chí Minh có sự hòa quyện từ nhiều địa phương hợp lại, như các dòng họ: Phan, Đinh, Ngô, Võ, Huỳnh, Lê, Nguyễn… Song, sức mạnh và ý thức gia tộc thể hiện ở tinh thần gắn bó vì lợi ích chung, ở sự đùm bọc, yêu thương, chia sẻ, bảo vệ nhau tạo thành sức mạnh cộng đồng. Người trong một họ có trách nhiệm cưu mang nhau về vật chất, hỗ trợ nhau về trí tuệ, tinh thần, làm chỗ dựa cho nhau trong cuộc sống. Đây chính là đặc trưng làm nên tính hào sảng, thủy chung, tình nghĩa của người Sài Gòn-TP Hồ Chí Minh.

Ông Võ Văn Lộc, Phó viện trưởng Viện Lịch sử dòng họ TP Hồ Chí Minh cho rằng, muốn giữ vững và phát huy truyền thống văn hóa của dòng họ ở TP Hồ Chí Minh phải giữ được gia phong, gia phả. Trên cơ sở truyền thống dòng họ sẽ phát triển lên thành một cộng đồng làng xã, quận, huyện, thành phố đoàn kết, nghĩa tình, văn minh, nhân ái.

Tuy nhiên, theo nhận định của Tiến sĩ Hoàng Văn Lễ (Viện Lịch sử dòng họ TP Hồ Chí Minh), những năm gần đây, do sự phát triển không ngừng của đời sống công nghiệp cùng bộn bề mưu sinh, nét văn hóa dòng họ truyền thống có phần mai một; tính cố kết dường như lỏng lẻo, tình cảm họ hàng vơi đi ít nhiều. Giới trẻ thành phố ít quan tâm tới giá trị cội nguồn, họ tộc. Cho nên, nét đẹp văn hóa gia đình, dòng họ vốn tồn tại lâu đời đang bị xói mòn từ gốc. Bởi vậy, việc tổ chức lễ hội liên hoan các dòng họ TP Hồ Chí Minh là dịp để khơi dậy, bảo tồn giá trị văn hóa tốt đẹp của dòng họ trong đời sống cộng đồng, là cơ hội để mỗi chúng ta lắng lòng nhìn lại để thấy rõ trách nhiệm với cộng đồng, mà trước hết là với họ hàng, gia tộc, củng cố sự gắn kết từ gốc, góp phần xây dựng thành phố “Văn minh-hiện đại-nghĩa tình”.

HÀ BÌNH AN