Sống ở vùng đất được xem là "thành phố ngã ba đường", lên Bắc xuống Nam, qua Đông sang Tây đều dễ dàng, kể cả đường không và đường biển, người Sài Gòn-TP Hồ Chí Minh có điều kiện giao lưu, học hỏi, tiếp cận và thu hút tinh hoa nhân loại. Đây chính là nơi hội tụ và xuất phát những yếu tố liên quan đến phát triển của khu vực, cần được tạo điều kiện khơi dậy tiềm năng, mạch nguồn sáng tạo để đưa thành phố và đất nước phát triển.

Từ sau ngày giải phóng, TP Hồ Chí Minh là một đầu tàu kinh tế, có nguồn thu ngân sách lớn của cả nước. Đây là nơi có nhiều đề xuất, đóng góp xây dựng đường lối đổi mới từ thực tiễn sinh động và từ đòi hỏi của cuộc sống. Không cam chịu tình trạng thiếu hàng hóa và ách tắc trong phân phối lưu thông, thành phố đã tìm cách bung ra sản xuất theo yêu cầu, theo năng lực và tháo gỡ việc “ngăn sông cấm chợ”, góp phần xây dựng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

leftcenterrightdel
Một góc khu đô thị Sala ở quận 2, TP Hồ Chí Minh. Ảnh: LÊ HÙNG KHOA.

TP Hồ Chí Minh là nơi thúc đẩy phát triển kinh tế đa thành phần, đa sở hữu. Nhiều công ty tư nhân ra đời và làm ăn hiệu quả trên các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, dịch vụ. Đây cũng là nơi sớm khẳng định các mô hình: Khu công nghiệp-khu chế xuất sản xuất hàng hóa xuất khẩu với cơ chế một cửa tại chỗ; cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước; ngân hàng cổ phần; trung tâm chứng khoán; quỹ đầu tư phát triển đô thị (sau này đổi thành công ty đầu tư tài chính); phát hành trái phiếu công trình; triển khai việc đổi đất lấy công trình, xây dựng Khu đô thị Phú Mỹ Hưng; thực hiện chuyển nhượng quyền khai thác công trình…

 Trong lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục-thể thao…, thành phố đã sớm thực hiện chủ trương xã hội hóa, đem lại những kết quả thiết thực. Thành phố đã đi đầu trong triển khai xây dựng Trung tâm phần mềm Quang Trung, khu công nghệ cao, khu nông nghiệp công nghệ cao… Nhờ phát huy nguồn lực trong dân, bộ mặt thành phố đã có nhiều thay đổi, ít nhiều mang dáng dấp của một đô thị hiện đại.

Tuy nhiên, cùng với những thuận lợi, những lợi thế về địa lý, con người, về bề dày truyền thống lịch sử, hiện nay, TP Hồ Chí Minh đang đứng trước nhiều vấn đề lớn và khó, như: Ô nhiễm môi trường, kẹt xe, ngập nước, chất lượng tăng trưởng, sức cạnh tranh…

Với Nghị quyết số 54/2017/QH14 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP Hồ Chí Minh, thành phố xem đây là cơ hội, là giải pháp có tính đột phá để phát triển với quyết tâm chính trị cao. Nghị quyết 54 được triển khai cùng với 7 chương trình đột phá đã được khẳng định ở Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ X và Đề án "Xây dựng TP Hồ Chí Minh thành đô thị thông minh giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn đến 2025"…

Khó khăn lớn nhất của thành phố vẫn là những ràng buộc về cơ chế, thể chế và năng lực quản lý điều hành. Hiện tại, thành phố chưa được phân cấp phân quyền mạnh, chưa có cơ chế phù hợp cho một đô thị đặc biệt.

Về chủ quan, năng lực quản lý điều hành, sự chủ động để phát huy tiềm năng, thế mạnh vẫn chưa đáp ứng yêu cầu... Theo đánh giá của Thành ủy TP Hồ Chí Minh, những năm gần đây, sự vượt trội của thành phố so với cả nước một số mặt có chậm lại. Nguyên nhân một phần do thách thức mới cùng những tồn tại tích lũy và gia tăng qua quá trình phát triển, do sự nhận thức và chỉ đạo chưa tập trung, quyết liệt. Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh cho rằng, thành phố chưa bao giờ mạnh như bây giờ nhưng khó khăn, thách thức cũng rất lớn. Thành phố phải nhanh hơn, cả trong phát hiện vấn đề nhanh, đề xuất giải pháp nhanh, nhất là việc huy động nguồn lực trong dân và phải làm để có kết quả nhanh hơn. Chậm là không đáp ứng được mong mỏi của người dân và yêu cầu của phát triển. Phải phát huy cho được tài nguyên con người. 10 triệu dân là 10 triệu động lực sáng tạo.

 Hơn nửa nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng đã đi qua, với nhiều nỗ lực và quyết tâm, TP Hồ Chí Minh đã đạt những kết quả rất quan trọng. Tuy nhiên, để phát triển nhanh và bền vững, sắp tới thành phố cần tập trung xử lý những vấn đề đang đặt ra, như về quy hoạch, quản lý quy hoạch, cần hoàn thiện quy hoạch chung, quy hoạch đô thị vệ tinh và quy hoạch ngành, trước hết là quy hoạch giao thông gắn với cấp thoát nước. Quá trình phát triển, cần chú ý bảo tồn cho được di tích lịch sử, văn hóa đô thị, nhằm nuôi dưỡng không gian sống với chiều sâu ký ức của đô thị vốn rất đặc biệt này. Cần tăng cường không gian xanh-vườn, công viên, khoảng xanh. Không xây chen cao ốc quá nhiều trong khu vực trung tâm nhằm khắc phục tình trạng vừa chật chội vừa lộn xộn như hiện nay; tạo đột phá về hệ thống kết cấu hạ tầng, tập trung xây dựng các tuyến kết nối vành đai, sớm hoàn thành vành đai ngoài. Phát triển mạng lưới giao thông công cộng, không để chậm trễ hơn nữa việc xây dựng các tuyến đường sắt đô thị, trước mắt là tuyến Metro số 1-Bến Thành-Suối Tiên.

Thành phố thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, thúc đẩy liên kết để tạo chuỗi giá trị cho từng ngành, sản phẩm. Bên cạnh đó, thành phố cần cải thiện chất lượng dịch vụ giáo dục, y tế, du lịch… và đặc biệt là khu vực dịch vụ hành chính công; tiếp tục thực hiện cải cách hành chính, nâng cao năng suất quản lý điều hành chung bằng ứng dụng công nghệ thông tin, phấn đấu giảm giấy tờ, hội họp, quy trình thủ tục rườm rà; nâng cao trách nhiệm công vụ, ý thức, thái độ phục vụ dân...

Thành phố cần tạo điều kiện sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao. Cùng với chính sách thu hút nguồn nhân lực có chất lượng cao trong nước và nước ngoài, cần có cơ chế thoáng, thông qua thi tuyển cạnh tranh, không bó hẹp trong phạm vi cơ quan, đơn vị để thu hút người tài, người giỏi vào bộ máy.

Việc xây dựng "thành phố có chất lượng sống tốt", "thành phố thông minh", cần làm rõ nội dung, tiêu chí, bước đi một cách cụ thể để phát huy vai trò và sự tham gia tích cực của người dân. Không ai khác, người dân sẽ là chủ thể trong quá trình này. Đặc biệt, cần khơi gợi sự đóng góp ý kiến, ý tưởng sáng tạo, kể cả phản biện xã hội của người dân trong xây dựng các đề án, dự thảo chính sách… làm cho chủ trương, chính sách hợp lòng dân.

PHẠM PHƯƠNG THẢO, Nguyên Phó bí thư Thành ủy, nguyên Chủ tịch HĐND TP Hồ Chí Minh