Trở lại thời điểm trước năm 2002, tình trạng giá cả leo thang, nạn đầu cơ, tích trữ, găm hàng trục lợi khiến đời sống người dân thành phố chật vật, khó khăn. Bữa ăn hằng ngày của nhiều gia đình thường xuyên chỉ có rau và trứng! Mấy ngày Tết, các mặt hàng đua nhau đội giá chóng mặt, có tiền cũng khó mua được những món hàng ưng ý… Trước thực trạng đó, lãnh đạo thành phố trăn trở tìm cách thực hiện chương trình BOTT.
Hàng bình ổn thị trường được bán rộng rãi phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng trên địa bàn TP Hồ Chí Minh.
Bắt đầu từ Tết Nhâm Ngọ 2002, với số vốn 45 tỷ đồng, thành phố quyết định triển khai chương trình BOTT. Hai doanh nghiệp nhà nước được chọn để giao thực hiện là Tổng công ty Thương mại Sài Gòn và Công ty Lương thực thành phố, với cơ chế tạm ứng vốn trong vòng 3 tháng, lãi suất 0%. Giai đoạn đầu (từ năm 2002-2005), chương trình chưa xác định chủng loại, số lượng hàng hóa cụ thể, doanh nghiệp nhận vốn để thu mua dự trữ những mặt hàng thuộc lĩnh vực kinh doanh của mình, nhằm cung ứng cho thị trường. Dù chưa đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng nhưng bước đầu đã hạn chế được tình trạng khan hiếm hàng hóa hoặc biến động giá trong những ngày giáp Tết. Đến giai đoạn 2005-2010, chương trình bắt đầu xác định 8 nhóm mặt hàng lương thực, thực phẩm thiết yếu phục vụ đời sống hằng ngày, gồm: Gạo, dầu ăn, thịt gia súc, thịt gia cầm, trứng gia cầm, thực phẩm chế biến, đường và rau củ quả; đồng thời, thành phố cũng xây dựng và ban hành quy chế phối hợp giữa các sở, ban, ngành, UBND quận, huyện với các doanh nghiệp tham gia chương trình BOTT; giao nhiệm vụ cho sở, ngành chức năng tìm hiểu, khảo sát thị trường để nắm bắt tình hình diễn biến giá cả, nguồn cung cấp hàng hóa cho thành phố.
Thành công của giai đoạn này làm cơ sở để thành phố mở rộng về quy mô, bổ sung các nhóm mặt hàng phục vụ suốt năm trong giai đoạn 2010-2013. Đặc biệt, từ năm 2013 đến nay, bằng chủ trương, cơ chế, chính sách, thông qua hoạt động kết nối ngân hàng-doanh nghiệp, thành phố đã thành công trong việc xã hội hóa nguồn vốn thực hiện chương trình BOTT, đầu tư chăn nuôi, sản xuất, đổi mới công nghệ, phát triển hệ thống phân phối và dự trữ hàng hóa để cung ứng hàng hóa cho chương trình… Phó giám đốc Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh Nguyễn Huỳnh Trang, cho biết: Sở dĩ có sự phân chia theo các giai đoạn nhằm kiểm soát chặt chẽ hàng hóa và nhu cầu của người tiêu dùng, từ đó kịp thời điều chỉnh, bổ sung mở rộng nhóm hàng phù hợp với thực tiễn. Đây cũng là cơ sở để thành phố rút kinh nghiệm, triển khai hiệu quả hơn trong từng năm vì lợi ích của người dân.
Sự phát triển nhanh chóng về cơ sở hạ tầng thương mại và những cơ chế mở của thành phố đã thu hút nhiều doanh nghiệp tham gia chương trình BOTT. Theo thống kê của Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh, năm 2002, chương trình có 2 doanh nghiệp tham gia thì đến năm 2016, đã có 86 doanh nghiệp tham gia chương trình BOTT. Chương trình cũng góp phần thúc đẩy hạ tầng thương mại, phân phối phát triển theo hướng văn minh, hiện đại. Mạng lưới điểm bán hàng BOTT tăng nhanh, từ 242 điểm bán (năm 2002) lên tới 10.552 điểm bán (năm 2016), phủ kín 24 quận, huyện; bảo đảm cung ứng hàng BOTT đến tận tay người tiêu dùng, kể cả người dân tại khu vực ngoại thành, khu công nghiệp, khu chế xuất.
Chúng tôi đến thăm gia đình bà Trần Thị Hoa tại quận Thủ Đức (TP Hồ Chí Minh). Bà Hoa tâm sự: “Ở ngoại thành mấy năm nay hàng hóa ở chợ, cửa hàng, siêu thị đều rất rẻ. Ngày thường hay ngày Tết giá cả đều ổn định, muốn mua gì cũng rất thuận tiện”.
Thực tế cho thấy, chương trình BOTT đã đạt được mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hàng hóa thiết yếu cho người dân, đặc biệt là người lao động thu nhập thấp. Chương trình trở thành công cụ điều tiết giá, thị trường, hạn chế đầu cơ, găm hàng và lan tỏa mạnh mẽ tới 48 tỉnh, thành phố trong cả nước. Ông Phạm Thành Kiên, Giám đốc Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh, khẳng định: Hiện nay, hàng bình ổn lên tới 40 nhóm, có mặt ở hầu khắp các giá, kệ trong chợ truyền thống, siêu thị, kể cả siêu thị có yếu tố nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu mua sắm của người dân trên địa bàn. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả thực hiện chương trình BOTT giai đoạn 2017-2022, thành phố tập trung vào công tác dự báo, đánh giá thị trường để định hướng sản xuất, tạo nguồn hàng bền vững; xây dựng chuỗi cung ứng tối ưu các sản phẩm bình ổn thị trường; thúc đẩy phát triển hạ tầng thương mại, gia tăng hiệu quả lưu thông hàng hóa và quản lý thị trường, phòng, chống gian lận thương mại… Mục đích cuối cùng là nâng cao chất lượng sống và vì lợi ích cao nhất của người tiêu dùng.
Bài và ảnh: HOÀNG THÀNH